Het markenboek van Agelo 1645-1843
Het markenboek van Agelo beschrijft de periode 1645-1843. De oorspronkelijke tekst is door ons van een hedendaagse vertaling voorzien en in boekvorm uitgegeven. De presentatie vond plaats op donderdag 28 oktober j.l. (zie ook
Nieuws). Het boek is verkrijgbaar bij boekhandel Jos Brummelhuis in Ootmarsum.
Voorwoord
Eeuwenlang zorgvuldig bewaard op verschillende erven. Dankzij de vastberadenheid van de markengenoten, de Ageler boeren, nog steeds in Agelo.
We spreken hier over het markenboek van Groot en Klein Agelo (1645-1843). Voor de liefhebber een juweeltje van zo’n 350 jaar oud. Het boek bevat in haar bruinlederen, rimpelige kaft een groot aantal verslagen van de markenvergaderingen over een tijdsbestek van 200 jaar. Het soms bijna vergane papier confronteert je met een stuk geschiedenis van Agelo, dat je graag met anderen wilt delen. De stichting “Vrienden van Agelo” heeft daarom het plan opgevat, het markenboek in leesbare vorm te gieten, vertaald naar hedendaags Nederlands. De redactie heeft veel werk verricht met het verzamelen van informatie, maar vooral met de transcriptie van (met name het eerste deel van) de verslagen. De eindredactie is erin geslaagd om van een ‘saaie’ vertaling een prettig leesbaar en bijzonder informatief boek te maken.
Ligging boerderijen in Agelo rond 1500
Bij de naamgeving hebben we zo veel mogelijk de eerste vermelding in het markenboek gehanteerd:
1. Ten Muekotten
2. Westenagell
3. Gietkorte
4. Wiechering
5. Meijer
6. Brahaminck
7. Holtwick
8. Meinering
9. Oestertuen
10. Gerveling
11. Tijman
12. Kalthoff
13. Assing
14. Schuirman
15. Winckeling
16. Lahman
17. Schleiderman
18. Nijhaus
19. Bruneringh
20. Raatger
21. Marcquarding
22. Stevelink
23. Wichman
24. Duisman
25. Broeckhuis
26. Bruggink
Transcriptie
Aan de hand van kopieën van het originele markenboek van Agelo is door de redactie de eerste transcriptie gemaakt. Deze is door Jan Wigger (Historisch Centrum Overijssel) gecorrigeerd.
Prothocollum
Des Wolgeboren herren Johan Diederichs von Heiden, Erffgesessen und herren des hauses Oetmerssen, als holtz undt marckenrichters der Marcken Groet- und Lueteken Ageloe, aengefangen den 21 Julij Anno 1645.
Vertaling
Op de linkerpagina’s vindt u telkens de originele tekst, zoals die letterlijk in het markenboek staat. Eventuele fouten zijn bewust overgenomen. De Oudnederlandse tekst is in een ander lettertype gezet. Op de rechterpagina’s staat hetzelfde als links, maar nu omgezet in huidig taalgebruik. Aangezien er vaak herkenningspunten zijn, zoals namen of nummeringen, is het redelijk eenvoudig om de oude tekst terug te lezen aan de hand van de ‘vertaling’.
Juramentum ofte Eijdt der geschworen.
Wij N.N. loven ende schweren, dat wij alle ’t gheene ons bewust, daer door die Marcke Ageloe ant holthauwen, toeschlaen, nije woninge te maecken offte sonsten, buiten bewilligung holtrichters ende Goetheeren, beschadigt offte bedorven maegh worden, stuck vor stuck sonder ijmandt darin te werschönen offte verbij te gaen, willen angeven, der marcken beste ende profijt, so veell ons moegelick soecken, ende beforder helffen, So wahr ons helfte Gott
Eed van de toezichthouders.
Wij, N.N., beloven en zweren, dat alle zaken die ons bekend worden ten aanzien van het kappen van hout, toeslagen (ontginning van woeste grond) en de bouw van nieuwe woningen, of andere zaken, die ten nadele van de marke zijn en waarvoor de houtrichter en de landeigenaren geen toestemming verleend hebben, zonder uitzondering door ons gerapporteerd zullen worden en dat we zo veel mogelijk proberen het welzijn van de marke te helpen bevorderen. Zo waarlijk helpe ons God.\
Kaders
Aangezien we bij de omzetting naar hedendaags Nederlands geprobeerd hebben zo dicht mogelijk bij de oorspronkelijke tekst te blijven, was het in veel gevallen niet mogelijk om extra uitleg over bepaalde zaken te geven. Toch komen bepaalde thema’s veelvuldig in het markenboek voor. Daarbij valt te denken aan het poten van telgen, het maaien of steken van plaggen en allerlei belastingen. Om toch wat meer achtergrondinformatie te kunnen geven, hebben we gebruik gemaakt van kaders. Dit zijn de grijze vakken die op veel plaatsen in dit boek te vinden zijn.
Stubbenbroek
De naam broek verwijst naar de lager gelegen moerasgronden. Uit het markenboek valt op te maken, dat het gebied met broekbos begroeid was en als hakhout werd beheerd. De naam stubben- of stobbenbroek is dan ook vanzelfsprekend. Verwijzend naar de stubben of stobben die na het hakken zo’n halve meter boven de grond uitsteken en vervolgens weer met jonge loten uitlopen. Deze moerassige gronden waren van nature wat vruchtbaarder. Dit kwam doordat het grondwater daar rijker aan mineralen was dan de hoger gelegen gronden. Dat was aanleiding om juist die lager gelegen gronden te ontginnen. Zo wordt er in het markenboek met enige regelmaat melding gemaakt van ontginningen in het stubbenbroek. Maar ook veel andere locaties bleven niet onbesproken; de grondhonger was groot.
Foto’s
Natuurlijk zijn er geen foto’s uit de periode 1645-1834. De foto’s die in het markenboek zijn opgenomen, stammen allemaal uit latere tijden. Toch hebben we geprobeerd om fotomateriaal op te nemen, dat zoveel mogelijk de sfeer van de markentijd weergeeft. Daarnaast zijn er afbeeldingen van de diverse handschriften uit het oorspronkelijke markenboek opgenomen.
Het markenboek van Agelo beschrijft de periode 1645-1843. De oorspronkelijke tekst is door ons van een hedendaagse vertaling voorzien en in boekvorm uitgegeven. De presentatie vond plaats op donderdag 28 oktober j.l. (zie ook Nieuws). Het boek is verkrijgbaar bij boekhandel Jos Brummelhuis in Ootmarsum.
